Het begin van nieuwe natuur.

Sommige mensen denken bij Het Zwitserleven Gevoel aan witte stranden en palmbomen. Anderen kunnen het gevoel krijgen in landen waar niet eens bomen groeien. De wetenschapsjournalist Dr. Ir. Hans Wolkers bericht over zijn reis door IJsland.

Vurig, ruig, maar vooral mooi. IJsland is een plek van woeste schoonheid. Gewelddadige vulkaanuitbarstingen luidden de geboorte van deze bijzondere plek in: het begin van een nieuw eiland vlak onder de poolcirkel.

Met donderend geweld spuit een geiser duizenden liters kokend water vijftien meter de lucht in. Wolken minuscule waterdruppeltjes benemen voor even het zicht. Als de stoom is opgetrokken blijkt een met diepblauw water gevulde krater, slechts enkele meters in doorsnee, verantwoordelijk te zijn voor het schouwspel. De volgende eruptie laat niet lang op zich wachten: na tien minuten stijgt uit de blauwe diepten een massa witte stoombellen naar boven en stuwt het wateroppervlak in een perfecte bolling. In een fractie van een seconde spat de waterbel uit elkaar in een metershoge eruptie. Natuurgeweld, uniek voor Europa, maar op IJsland heel gewoon. Hier bepalen de vurige losbandigheden van de aarde nog steeds de spelregels.

Ongeremde grillen

Met een four-wheel drive doorkruis ik IJsland’s woeste binnenlanden. Een desolaat landschap, doorsneden door brede rivieren. Geen boom te bekennen, slechts hier en daar wat geelgroen mos. En overal liggen de vurige ingewanden van de aarde angstig dicht aan de oppervlakte. Borrelende heet-watermeertjes, kokende modderpoelen en zwavelige geel-uitgeslagen rotsen waar de stoom tussenuit spuit geven een bijna onaards gevoel. Zo moet het allereerste begin van onze planeet er hebben uitgezien: een woeste plek waar vuur en giftige dampen elk leven in de kiem smoorden.

Vurig spektakel

Het onherbergzame uiterlijk van dit eiland vlak onder de Poolcirkel heeft alles te maken met de ligging: midden op de Mid-Atlantische rug, een enorme breuklijn die dwars door de Atlantische Oceaan loopt. Hier zijn vurige uitspattingen aan de orde van de dag. Gigantische krachten uit het binnenste van de aarde duwen hier de continenten heel langzaam uit elkaar. Zo wordt de Atlantische Oceaan elk jaar enkele centimeters groter en drijven de VS en Europa steeds verder uit elkaar. Dit hele proces gaat gepaard met heftige vulkaanuitbarstingen. Door de enorme scheur in de aardkorst, krijgt het onderliggende magma de kans naar de oppervlakte te komen en steeds meer nieuw land te vormen. Met een langzaam groeiend IJsland als resultaat.

Wereldwijde problemen

In het verleden heeft IJsland’s ongetemde karakter voor wereldwijde problemen gezorgd. Zo’n 200 jaar geleden ontplofte de spleetvulkaan Laki. Uit een kilometerslange scheur in de aardkorst spuwden diverse kraters lava, as en giftige dampen in de atmosfeer. De lokale effecten waren desastreus. Een kwart van de IJslanders en al het vee stierven aan de gevolgen van de eruptie. Wind en luchtstromen voerden de as over het Noordelijk halfrond waardoor grote delen van Europa, het Midden-Oosten en Amerika in een waas van as en giftige deeltjes werden gehuld. Wereldwijd mislukten oogsten en in Europa was er jarenlang hongersnood. Volgens historici was de hierdoor toenemende onvrede onder de bevolking een belangrijke factor voor het begin van de Franse revolutie.

Slapend monster

Na een heftige klim van een paar uur heb ik een prachtig uitzicht over de plek waar de Europese geschiedenis deels werd bepaald. Vandaag ligt Laki er vredig bij. Langs een bijna perfect rechte scheur in het landschap ligt een aantal kraters als littekens van grote wonden in de verscheurde omgeving. Opgedroogde lavastromen en talloze kleinere kraters, gevuld met blauwgroen water zijn stille getuigen van de natuurramp. Maar desondanks is er overal het begin van nieuw leven! Mossen proberen met succes voet aan de grond te krijgen en kleuren het ooit zo geblakerde landschap frisgroen. Wat is natuur veerkrachtig! Tot de volgende uitbarsting zich aandient en alles weer van voren af aan begint.