Kan transparantie leiden tot vertrouwen of tot polarisatie?

Kennelijk leeft er een gevoel dat transparantie niet altijd goed is voor het vergroten van het vertrouwen in de pensioensector. Maar is dat ook wel terecht?

Door: Berry van Sonsbeek, Product Marktmanager Zwitserleven

Op 21 april jl. heb ik een webinar bijgewoond van KPS over het nieuwe pensioenstelsel. De FNV gaf hierbij een inkijkje in hun benadering bij de keuze tussen de twee pensioencontracten die er in grote lijnen straks nog bestaan. Ik noem ze voor het gemak hier even het WVP-contract (WVP) en het Nieuwe Pensioen Contract (NPC). Bij een WVP contract wordt in de opbouwfase in individuele life cycles belegd en heeft de deelnemer op de pensioendatum diverse keuzes voor het kopen van het pensioeninkomen. Bij het NPC wordt collectief belegd en worden rendementen toebedeeld aan leeftijdscategorieën.

Vertrouwen, transparantie en polarisatie

Naast de bekende elementen die de sociale partners moeten bespreken om uiteindelijk tot een nieuwe pensioenregeling voor de toekomst te komen, werd ook stilgestaan bij de termen vertrouwen, transparantie en polarisatie. Letterlijk werd aangegeven dat vertrouwen niet enkel ontstaat door transparantie. Én dat transparantie kan leiden tot polarisatie. Even bekroop me het gevoel dat ik in een Tweede Kamer debat terecht was gekomen, over het geschonden vertrouwen binnen de politiek en achterkamertjesoverleg en -besluiten.

Vertrouwen in de pensioensector

Wat is het geval? Het vertrouwen in de pensioensector in algemene zin is laag. De pensioenpotten zijn enorm gegroeid, maar kortingen dreigen en pensioenen zijn al jaren nauwelijks geïndexeerd. Het is bijna niet uit te leggen. De vraag die nu op tafel ligt, is of je met transparantie het vertrouwen in de pensioensector kunt vergroten. Laat ik het andersom stellen. Als je niet transparant bent in de financiële sector (en dus ook in de pensioensector), dan leg je per definitie een bom onder het vertrouwen in deze sector en dus op dezelfde manier ook onder het vertrouwen in het pensioenstelsel.

Transparantie naar deelnemers is een must. Zeker in het nieuwe stelsel is het uitermate belangrijk om zo te werken dat een deelnemer kan herleiden hoe zijn individuele vermogen is ontstaan en waarom dit is gegroeid of afgenomen. Kun je dat niet begrijpelijk maken, dan loop je een grote kans op verlies van vertrouwen. Transparantie is overigens niet de enige voorwaarde voor het herwinnen van vertrouwen, maar wel een van de belangrijkste.

Kan transparantie leiden tot polarisatie?

Een lastige vraag! Door transparant te zijn verstrek je heldere, volledige en begrijpelijke informatie waarbij verantwoording wordt afgelegd over wat er is gebeurd met de individuele vermogens. Polarisatie kan ontstaan als deelnemers op basis van die transparantie vaststellen, of het gevoel krijgen dat er zaken niet goed geregeld zijn, verdelingen van rendementen niet eerlijk plaats vinden, of hun belangen niet goed evenwichtig worden behartigd. Met een integer, open en helder beleid hoef je daar niet zo snel bang voor te zijn. Dus laten we het niet hebben over polarisatie, maar over transparantie op de weg naar vertrouwen.

Transparantie WVP-contract

Wat me dan rest is de stelling dat een WVP-contract meer elementen in zich heeft die op voorhand bijdragen aan transparantie dan het NPC. Een deelnemer kan precies zien hoe het individuele vermogen stijgt of daalt als gevolg van marktbewegingen die relatief eenvoudig terug te vinden zijn. Er is volledige openheid van stortingen in de individuele pensioenpot, onttrekkingen in verband met uitkering van pensioeninkomen en kosten die verrekend worden. Bij het NPC valt dit allemaal wat lastiger te herleiden voor de gemiddelde deelnemer. Zelfs voor deskundigen in het vak blijft dat lastig.

In een WVP constructie zijn er veel keuze elementen, en dat dwingt uitvoerders gelukkig tot volledige transparantie. Hoe kun je immers kiezen als je niet weet hoe het werkt en wat een keuze voor invloed heeft op jouw inkomen voor later. Dat is een groot verschil met het NPC waar feitelijk weinig tot geen keuzes zijn. Kom je er dan nog mee weg als er minder transparantie is? Ik betwijfel het. Ook daar is het belangrijk transparant te zijn over hoe de individuele vermogens zich ontwikkelen en hoe dat doorwerkt in je inkomen voor later.